O outro día caeu nas miñas mans un artigo, onde se animaba a deixar de falar da crise e abordar melloras que noutras circunstancias postergáronse porque existían uns obxectivos de crecemento que agora non existen. Eses comentarios recordáronme a resposta que habitualmente tiña Jordi Pujol cando non quería responder a algo , agora non toca! pero en sentido contrario. Que é o que toca agora? Vexo ao meu ao redor que todo o mundo está traballando moito, ata é habitual escoitar respostas bélicas á pregunta, como estás? Como por exemplo “pelexando” “loitando” pero o que facemos é, o que toca!
É bastante claro que un dos temas que toca! son os relacionados con axustes, reinxeniería e automatización de procesos, reestruturacións, etc. A necesidade está clara, as motivacións tamén e o financiamento vai implícita no aforro que produce. Nembargantes hoxe gustaríame destacar unha liña de traballo que ao meu xuízo, Si toca! A transparencia e a exemplaridade.
Hai catro cuestións que son coñecidas por todos os que nos dedicamos a este sector:
- As ONGs son das institucións máis valoradas pola sociedade, segundo os estudos do CISS. As causas, a súa base social e as súas formas de proceder as lexitiman ante a sociedade.
- A transparencia é noticia, cando salta algún escándalo e o efecto sospeita esténdese a todo o sector como a pólvora
- Estamos vivindo un momento histórico onde aumentan os casos de corrupción, e de comportamentos moi pouco exemplares xerando na sociedade un clima de desconfianza xeneralizado. Doutra banda a sociedade cre na encarnación de determinados valores, nas ONGDS.
- Toda unha vida para crear unha reputación, e destrúese nun día. Nestes momentos de crises dunha forma especial, todo vai moi rápido. A nosa reputación como sector tamén se pode ir moi rápido.
Tradicionalmente estas cuestións asociámolas ás grandes ONGDS de cooperación que teñen importantes programas de captación de doantes e polo tanto repórtanlles información cara a manter a confianza.
Gustaríame neste caso pode falar para entidades pequenas e medianas e que non teñen eses programas de captación de fondos, para tratar de avanzar aspectos polos que creo que é relevante abordar liñas de traballo neste sentido:
- Cumprir coa lexislación. O mero cumprimento non chega, pero é a base. Este cumprimento da legalidade xera de por si comportamentos e decisións que xeran confianza e ao mesmo tempo credibilidade. É posible que ao longo da vida das organizacións haxa moitos momentos en que o mero cumprimento da legalidade xere tensións internas. Desde o meu punto de vista, é neses momentos onde as apostas polo cumprimento das normativas, van creando unha cultura da legalidade que se irá asentando e contaxiando na organización e iso seguro que terá un reflexo na contorna.
- Informar como deber. Trátase de que as organizacións vaian gañando en convicción de que é a súa obrigación, como depositarios de fondos públicos ou privados, o informar das actuacións que realizan. Non só falamos de información económica senón de información dos resultados das actuacións realizadas. O grado de transparencia na rendición de contas de momento é variable, pero o que si é certo, é que esa exposición do que somos e facemos influirá de forma importante no noso xeito de xestionar. Ou seica non nos inflúe no noso comportamento cando podemos estar observados? A difusión pública das contas económicas, por exemplo, desde a nosa web, alteraría a nosa forma de funcionamento económico?
- Principios de bo goberno, sen entrar en profundidades, xa que cada un destes temas dá para un libro, creo que é importante coidar e ser moi riguroso nos órganos de goberno: claridade nos procesos de elección, especial coidado na honorabilidade dos cargos directivos, revitalización democrática dos cargos, establecemento de mecanismos de control do resto de órganos funcionais da entidade. En fin o órgano de goberno é unha das caras máis visibles da organización ante a sociedade.
- Elementos de Código de Conduta ou Códigos deontolóxicos, do mesmo xeito que no punto anterior, sen por iso necesitar ter a ferramenta formalmente, pero si é adecuado reflexionar e ir construíndo, a partir dos casos que van xurdindo, un conxunto de criterios, decisións, comportamentos que reflictan a concreción dos valores que encarna a nosa entidade. A miña experiencia é que estes elementos son moi contaxiosos dentro das organizacións. Para ben, ou para mal! Segundo sexa o caso.
Naquelas organizacións que queiran apostar por desenvolver liñas de traballo a favor da transparencia, son ben coñecidos distintas ferramentas como a Fundación Lealtad ou a propia Coordinadora española de Ongs . Máis aló destas ou outras é necesario estar moi atentos á evolución da tramitación da lei de transparencia e bo goberno, por si chega a ter un impacto no noso sector.
Para finalizar animar a emprender ese camiño, creo que é un camiño de non retorno. Non sei como sairemos desta crise, pero si estou seguro que as que saian sairán máis transparentes.
Celso Gándara
Xerente de Algalia Servizos para o Terceiro Sector
