A primeira referencia histórica que nos atopamos en relación coa contratación pública é o Real Decreto de 27 febreiro de 1852, publicado por Bravo Murillo, que, curiosamente, abríase así:
” Señora (referíndose á Raíña Isabel II): Autorizado competentemente por V.M., previo acordo do Consello de Ministros, presentou o de Facenda ás Cortes no 29 de decembro de 1850 un proxecto de lei de contratos sobre servizos públicos, co fin de establecer certas trabas saudables, evitando os abusos fáciles de cometer nunha materia de perigosos estímulos, e de garantir a Administración contra os tiros da maledicencia…”
Desde 1852 ata esta recentemente aprobada Lei de Contratos do Sector Público no 2017, pasaron xa moitos anos e deixarei para outro artigo a valoración de se evitamos os riscos que o lexislador xa identificaba entón.
Está a escribirse moito, e xa son numerosas as xornadas organizadas coa finalidade de identificar as novidades e oportunidades para a economía social, derivadas da aplicación desta nova lei. Por tanto limitareime a identificar en titulares algunhas novidades, a partir da presentación realizada por Santiago Lesmes na Xornada sobre Contratación Pública Responsable organizada por CEPES o 25 de xaneiro:
- Apuntar no obxecto e finalidade, articulo 1.3: En toda contratación pública incorporaranse de maneira transversal e preceptiva criterios sociais e ambientais sempre que garde relación co obxecto do contrato, na convicción de que a súa inclusión proporciona unha mellor relación calidade-prezo na prestación contractual, así como unha maior e mellor eficiencia na utilización dos fondos públicos. Igualmente se facilitará o acceso á contratación pública das pequenas e medianas empresas, así como das empresas de economía social.
- Contratos reservados para:
- Centros Especiais de Emprego de iniciativa social e Empresas de Inserción. Establécense % de reserva.
- En servizos sociais, cultura, e de saúde para entidades de economía social (ver criterios disposición 48.2)
- Criterios de adxudicación. No hai limitación, amplíanse criterios máis aló do obxecto de contrato.
- Condicións especiais de execución. Artigo 202.
- Os lotes: Poderase dividir un contrato. Para que se pode acceder por pemes. Articulo 99. Reservar algún dos lotes a CEE e
- Etiquetas sociais e ecolóxicas: Pódense considerar certas etiquetas como requisitos.
- Condicións sociais e laborais: Art71, 100, 130, 149, 202, 217.
- Consultas e planificación: Programar a actividade de contratación pública. Programar a inclusión de cláusulas sociais e contratos reservados. Permítense consultas, a administración pode sondar con posibles candidatos, para incluílos no prego.
- Concerto social: Inaplicación de lei de contratos: Articulo 11. Por exemplo prestacións sociais e sanitarias pódense concertar,…… evitando así a lei de contratos.
A partir destas novidades gustaríame trasladarvos algunhas reflexións por mor da miña participación na devandita xornada e os debates producidos na mesma:
– Ningunha lei cambia a práctica por se soa, necesita interpretes convencidos
Todo o mundo conviña que esta lei recolle un espazo para a administración pública poida utilizar a contratación pública como estratexia para un emprego de calidade ou outros obxectivos sociais e ambientais. Ao longo da historia recente en referencia á aplicación de cláusulas sociais, existían posturas de negación respecto dá a súa validez xurídica. Ben estas trabas desapareceron. O texto xa recolle coa suficiente seguridade xurídica ditas posibilidades. Agora o risco será a inaplicación da mesma. A vontade de aplicación.
É por iso que unha clave na súa aplicación será o posicionamento das entidades representativas da economía social para influír e incidir politicamente na súa aplicación, realizando funcións de sensibilización, control e valoración das actuacións das administracións nesta materia.
– Aproveitar esta oportunidade, supoñeranos desenvolver as nosas entidades
É moi posible que algunhas administracións sómense a desenvolver unha política de contratación responsable, e neses casos o sector terá que estar preparado Que necesitará o sector para presentarse a esas licitacións? A resposta suxíreme algunhas reflexións:
- Aínda que a lei establece a creación de lotes, o cal está pensado para facilitar a accesibilidade á peme, podería suceder que sigan sendo lotes dunha dimensión non xestionable para moitas entidades de economía social. Isto suxire a necesidade de dimensionar adecuadamente as entidades ben por crecemento interno, por alianzas ou por procesos de integración. Non é o primeiro caso, onde o proceso de licitación queda deserto.
- Se as administracións realizan unha planificación anual da súa contratación, na que se inclúe os contratos que reservarán, será un instrumento moi útil para poder deseñar estratexias de desenvolvemento das entidades do sector.
- A lei pode establecer cláusulas sociais, ou mesmo reservas de mercado para entidades que cumpran unha serie de condicións. É certo que as entidades de economía social, pola súa forma xurídica teñen maior facilidade de cumprimento das mesmas, pero tamén é certo a necesidade de consolidar e desenvolver cada unha destas condicións e elementos susceptibles de ser cláusulas sociais en cada unha das organizacións.
- Sería inxenuo pensar que as grandes empresas, non establecerán estratexias para poder crear ou estruturar organizacións que lles permitan aproveitar estas reservas de mercado ou cláusulas sociais, para poder seguir operando e aproveitar as súas vantaxes competitivas.
Celso Gándara Carnero
Xerente de Algalia S. Coop.