Entrevista con Ander Mimenza Aurrekoetxea responsable de Bidera (Escuela de directivos y directivas de la Fundación EDE), coach, consultor e formador en desenvolvemento organizacional, que será o docente do curso Liderar proxectos organizativos sustentables en tempos de cambio, que organiza Algalia os dias 14 e 15 de decembro.
1.- Que elementos ou que dimensións das organizacións do terceiro sector consideras que han de ser tidos en conta para que estas sexan realmente efectivas, para que realicen eficaz e eficientemente a contribución social que se espera delas?
As organizacións, no contexto actual enfróntanse a unha crise de gran calado. As crises adoitan ser escenarios propicios para afrontar un cambio. Un cambio que mobilice á organización e que lle faga exporse se as súas prácticas adquiridas teñen vixencia nun escenario completamente diferente. As crises son unha oportunidade na medida que as organizacións son capaces de desaprender certos hábitos e automatismos, para reinventarse. A capacidade de afrontar a xestión do cambio quizá sexa o factor máis determinante.
Unha organización é un sistema de sistemas, interrelacionados entre si. Entender as dinámicas que subxacen nos sistemas resolve gran parte das dificultades e conflitos, así como axuda a desenvolver o potencial de todo o equipo. Un equipo é máis que a suma dos seus individuos!
Do mesmo xeito, unha organización é un conxunto de conversacións… conversacións internas e coa súa contorna. Na medida que se adquiran competencias conversacionales, o equipo estará máis cohesionado e será máis eficaz.
Finalmente, temos que asumir con normalidade e responsabilidade que as persoas somos ante todo seres emocionais. As competencias emocionais son necesarias para dinamizar equipos e relacións.
2.- As organizacións enfróntanse continuamente aos retos que lles presenta unha contorna cambiante. Cales son os desafíos da contorna actual nos que as organizacións do terceiro sector pódense estar a xogar o seu presente e futuro?
Aínda que antes comecei falando dun contexto de crise, creo que é máis enriquecedor identificar tendencias do sector a máis longo prazo. Á fin e ao cabo as crises son cíclicas, e con todo as tendencias son “evolucións” cara a novos escenarios.
Nos últimos anos identifiquei certas tendencias. Por exemplo, a converxencia entre os diferentes sectores. Até fai non moito a forma xurídica (sen fins de lucro ou con eles) era o elemento diferenciador entre unha empresa e unha entidade social. Agora, o factor crave é o modo de organizarse…a dinámica de funcionamento, o liderado e a cultura organizacional, a xestión por valores. Falamos de tipos de formas de xestionarse máis que de tipos de organizacións que nos define. Isto lévanos a un escenario onde as diferenzas entre as organizacións de diferentes sectores diminúen. O desafío consiste en saber convivir e colaborar con todo tipo de organizacións, aprendendo doutras formas de facer posiblemente diferentes á nosa.
3.- O management actual tamén focaliza a súa atención no papel que o liderado representa no desenvolvemento das organizacións. Como crees que ha de caracterizar o liderado no terceiro sector?
Temos que enfrontarnos ao feito de que cada vez máis as organizacións están constituídas por persoas cuxos intereses están por encima dos corporativos. A tradición do terceiro sector lémbranos que o proxecto está por encima dos intereses particulares. Sen entrar no interesante debate de se isto debe continuar sendo así, polo menos debemos afrontar con honestidade o feito de que o liderado fundamentalmente consiste en contribuír no benestar (satisfacción) de todas as partes implicadas na organización, e non tanto en optimizar os recursos dispoñibles para lograr o fin ao que aspira a organización.
Se damos por válido esta formulación atopámonos ante a necesidade de orientar os nosos esforzos de liderado en relacionarnos coas persoas. E que significa relacionarse con persoas? Significa que as súas inquietudes son tan válidas como as nosas, que a súa opinión e participación na toma de decisións non son algo só testemuñal, que son seres que pensan e senten, e por tanto deberemos centrar a nosa atención por igual importancia aos dominios do coñecemento como o das emocións.
Probablemente a radiografía da persoa líder de hoxe en día, é aquela que conxuga a capacidade de proxectar a organización externamente (dirección estratéxica, viabilidade económica e relacións coa contorna) coa capacidade de dinamizar a organización no seu interior (dirección de persoas, xestión por valores, xestión dos recursos), tomando especial relevancia este último ámbito, e mesmo dominando competencias para: a resolución do conflito, a xestión da aprendizaxe, a arquitectura da participación, o estímulo da innovación e creatividade, etc.
Gustaríame acabar este punto coa reflexión de que o liderado non é un mandato dirixido exclusivamente á dirección, a xerencia ou a presidencia da organización. O liderado é dinamizado por todas e cada unha das persoas que constitúen o proxecto.
4.- Que ferramentas eficaces teñen a man os directivos de entidades do terceiro sector para conducir o desenvolvemento organizativo das súas entidades?
Contamos con xeracións de persoas directivas cunha significativa capacidade técnica. O gran reto é lograr que esas persoas fagan un gran traballo persoal.
A maior porcentaxe de tempo e enerxía deberíano dedicar así mesmos… a exporse e cuestionarse que tipo de líderes son, cales son as súas dinámicas de relación e de comportamento, que lles bloquea e dá medo, que lles anima e impulsa, etc.
Unha vez que fixeron isto, poden acompañar e a animar aos seus equipos a que fagan o mesmo. E así sucesivamente co resto de persoas: ante as que responden (por exemplo unha xunta directiva), a os seus “iguales” ca mesma xerarquía e responsabilidade, etc.
5.- Calquera outra que consideres oportuna?
Até agora practicamente falei da responsabilidade de cada organización e as persoas, no seu propio desenvolvemento. Quedaríanos facer unha breve reflexión como sector.
O noso sector viviu unha época de expansión nas últimas décadas. Isto lévanos a un escenario de gran diversidade e atomización do sector, que en ocasións e máis en tempos de crises deriva nun: “sálvese quen poida”.
Enfrontar os retos de maneira conxunta posibilítanos: ter unha posición de forza (no mellor sentido da palabra) ante outros sectores; contar cunha identidade máis rica; aprender da diversidade os demais; aforrar tempo, enerxía e recursos xerando sinerxías e economía de escala.
Hai moitas formas de traballar en rede e colaborar. Primeiro hai que ter a vontade de facelo. Segundo identificar e xestionar as resistencias a facelo. Finalmente camiñar no día a día, xa que a acción compartida constituirá a nosa identidade colectiva. Como sector temos moito que camiñar xuntos!
Celso Gándara
Xerente de Algalia Servizos para o Terceiro Sector