No boletín de outubro de 2014 apuntaba que seguiriamos reflexionando sobre a aprendizaxe e invitábate a viaxar a unha zona de expansión e incorporar a potencia dunha aprendizaxe nova. Como che foi? Falar sobre a aprendizaxe é moi distinto de experimentalo…
No boletín anterior facía algunhas declaracións que quixera rescatar:
- Aprendemos para ser persoas máis poderosas, persoas con máis capacidade de acción e elección.
- Non dispoñemos de enerxía, nin tempo ilimitado para investir en aprendizaxe. Efectividade é tamén saber elixir en que invisto a miña capacidade de aprendizaxe.
- A aprendizaxe segue un movemento en espiral e ten que ver coa toma de conciencia e o desenvolvemento de competencias.
- Na aprendizaxe entra en xogo o noso cerebro (o que pensamos), o noso corazón (o que sentimos) e o noso corpo no seu conxunto (o que “resoa”).
- Hai moitos modelos que pretenden aprehender como sucede á aprendizaxe. Son modelos. Nesta ocasión, detereime en mostrar outro modelo de explicación respecto ao fenómeno da aprendizaxe.
A aprendizaxe é unha viaxe na que o aprendiz se transforma como persoa
Os antropólogos identificaron que hai patróns de conduta comúns en distintas culturas respecto ás dinámicas de aprendizaxe. Identificárono en momentos de transición vital ou cando aparece a necesidade de xestionar sucesos que modifican a orde establecéronos na vida dunha persoa. Algúns deles describiron estes patróns como “O camiño do heroe”.
Sendo moi sintéticos, poderiamos considerar as seguintes fases:
- Aparente tranquilidade. O aprendiz aprendeu patróns de conduta que lle son de utilidade para enfrontar os requirimentos da vida. Non deixan de ser “contos” que se conta, explicacións que se dá e que non se corresponden con algo que poidamos cualificar como “a verdade”, pero que funcionan. Grazas a iso, porque funcionan, o aprendiz economiza enerxía e “hai máis do mesmo” mentres todo lle funcione.
- Maniféstase a crise. O aprendiz intúe, vai identificando síntomas que lle fan ir sospeitando que os seus “contos” non funcionan para este caso concreto, para esta nova situación, nesta nova fase. O aprendiz está en crise, nunha encrucillada na ten de responsabilizarse da súa acción e elixir se hai máis do mesmo ou proba outra cousa.
- Asunción da realidade e encaramento. O aprendiz entende que as respostas dadas ata agora, xa non son válidas a partir deste momento. Experimenta un “click” de toma de conciencia. Pódese expresar de moitas formas: “ata aquí cheguei”, “non podo máis”, “rematouse”, “isto non dá para máis”…
- Enfrontamento ao problema. O aprendiz enfronta a nova situación e fai unha declaración moi potente: “teño que facer outra cousa”. Este facer pode ser moi variado: condutas, formas de ver as cousas, novas situacións… O aprendiz actívase, experimenta novas alternativas, desestima o novo que proba e que non funciona. Está aberto a considerar as cousas doutro xeito.
- Restitución dunha nova orde. O aprendiz incorpora novos patróns de comportamento. O proceso de adquirir novas competencias fai que dispoña dunha gama máis variada de solucións para enfrontar os desafíos cotiáns. Cóntase novos e máis poderosos “contos” que funcionan mellor… ata que experimenta que a súa nova orde se volve poñer en cuestión e entra en crise… Unha nova espiral!
Seguramente será máis sinxelo velo cun exemplo.
Coñeces algunha persoa irresponsable na túa organización do tipo desas que “non” saben dicir que non a nada” do que se lle require? Ás veces, no colmo da irresponsabilidade, non fai falta que se lle requira nada: a irresponsable mesma imponse cargas que dificilmente pode soportar, que comprometen a sostibilidade da súa contribución á organización, que fan que resulte ineficaz no logro dos resultados que se esperan dela, e que ademais, lle axudan a sufrir moito persoalmente e mortificar ás persoas que o rodean…
Acabo de describir unha caricatura, si, pero, lamentablemente, a maior parte de nós teriamos un rostro que utilizar como referencia para este personaxe… Aprender a dicir que, “non” toda unha aprendizaxe! Vexamos as fases:
Esta persoa, porque sente que xa non pode máis, porque lle dixeron que ata aquí, porque se pon de baixa, porque se esborralla a súa vida persoal… entra en crise. A súa conduta por defecto, dicir que si a todo, xa non lle funciona: está en crise…
Se se responsabiliza do seu ámbito de influencia, se se fai cargo do que lle corresponde da súa situación, asumirá que non é viable seguir con máis do mesmo e encarará a situación: “teño que facer algo”.
Para enfrontar o seu problema experimentará cousas novas: indagará sobre como funciona a mecánica das peticións entre as persoas, identificará en que dominios da súa vida pode experimentar o dicir “non”, atreverase a experimentar, verá que sucede… adquirirá novas competencias.
Froito do seu traballo persoal, do seu adestramento, adquirirá unha nova competencia: saber dicir “non”, cando entenda que ten que dicir “non”, e dicir ” se ” cando entenda e queira dicir “se”.
Dispoñer de máis variadas capacidades faranos máis poderosas, máis felices!. Ánimo!
No próximo boletín teremos o peche desta serie sobre a aprendizaxe. Falaremos de aprendizaxe de primeiro, segunda e terceira orde, e preguntarémonos como opera a aprendizaxe colectiva.
Sígote invitando a incorporar novas potencialidades. Atréveste a cociñar algo distinto neste Nadal?
David Pereiro
Socio Consultor de Algalia Servizos para o Terceiro Sector
