Aprendendo a aprender. Primeiro de dous

Efectividade no aprendizaxe: o para qué.

Queremos aprender para lograr no futuro unha situación diferente que responda máis favorablemente aos nosos desexos: quero aprender a nadar para non me afogar, para gozar da auga, para sentirme libre…; quero aprender a “dicir non” para non me sobrecargar, para non asumir responsabilidades que creo que non me corresponden, para dispoñer de tempo…; quero…

Aprendemos para ser persoas máis poderosas, persoas con máis capacidade de acción e elección, xa que entendemos que estar nesa condición nos permitirá obter máis resultados da vida, dalo máis sentido e ser máis felices, en definitiva.

Non dispoñemos de enerxía, nin tempo ilimitado para investir en aprendizaxe.

Non temos tempo cronolóxico, o de reloxo (“cronos”), nin tempo de “oportunidade” (“kayros”). Este último é o que ten que ver con momentos para a aprendizaxe. Por exemplo, unha nena ou neno de poucos anos ten períodos “ventá” para incorporar aprendizaxes significativas. Se non se activan, esa oportunidade desactívase para sempre. Á súa vez, un neno ou nena de poucos anos, non está preparada para aprender cousas que se aprenden na vida adulta. Cada “cronos” ten os seus “kayros”.

Efectividade ten que ver con administrar a enerxía e o tempo: saber elixir que aprender. Tan importante como obter os resultados da aprendizaxe, é decidir cal é a aprendizaxe a incorporar para ser unha persoa máis poderosa, ter máis capacidade para elixir, para ser máis feliz. Elixiu ben René Zellweger? Foi efectiva?

Que disposición require e que se pon en xogo.

A aprendizaxe segue un movemento en espiral (propóñome algo, probo, vexo como vai, reoriento para a seguinte e vólvome propoñer algo novo, xa que aprendín algo neste primeiro ciclo). É un proceso en espiral moi parecido ao que os expertos en xestión de calidade denominan Ciclo PDCA.

Esta dinámica require que a persoa que aprende saia da súa zona de confort (esas aprendizaxes que, afortunadamente, interiorizado e facemos en automático. Calquera condutora de máis de 10.000 km de experiencia ao volante sabe de que falo…), para ir a unha zona de expansión na que a persoa que aprende non está tan cómoda. É nesa “incomodidade” onde pode suceder a aprendizaxe (non se incorporan aprendizaxes polo mero feito da desituación), sempre que non se chegue a unha situación de pánico paralizante.

Unha persoa con medo á auga pode aprender a nadar, e terá que enfrontarse a experimentar nese medio que considera hostil para incorporar novas sensacións, para vivir novos mundos. Empurrar á piscina o primeiro día a unha persoa destas características faina entrar en pánico: comprometerá posteriores intentos de aprendizaxe.

Na aprendizaxe entra en xogo o noso cerebro (o que pensamos), o noso corazón (o que sentimos) e o noso corpo no seu conxunto (o que “resoa”). Unha persoa aprendiz sitúase nun contexto concreto de aprendizaxe con todo o seu ser (os seus pensamentos ao respecto da aprendizaxe, as súas emocións sobre o que vai a emprende, coa súa disposición corporal para enfrontarse a algo novo).

Algún “como” se desenvolve.

Hai moitos modelos que pretenden aprehender como sucede á aprendizaxe. Son modelos. Un útil é considerar o proceso situado en dous eixes: no das “x” situamos a conciencia sobre a incorporación dunha nova conduta, e o das ” e ” a competencia que se desenvolve nesa conduta que queremos incorporar.

Cruzando estes dous eixes, aparécennos catro cuadrantes:

1. Inferior esquerda, no que son II: inconsciente da miña incompetencia.
2. Superior esquerda, no que son CI: consciente da miña incompetencia.
3. Superior dereita, no que son CC: consciente da miña competencia.
4. Inferior dereita, en que son IC: inconsciente da miña incompetencia..

É máis doado velo cun exemplo. Por exemplo, a aprendizaxe de “dicir que non” (resulta máis sinxelo de entender cunha aprendizaxe manual, como conducir un coche ou andar en bici, pero iso xa o sabemos a maioría).

1. I: non teño nin idea de que algo que pode estar a comprometer a miña vida persoal ou profesional, porque non me permite ter poder para deseñar outras accións, é que non sei dicir que non. Non me decato de que non teño nin idea!
2. CI: primeiro paso para a aprendizaxe, a toma de conciencia. Fago unha declaración de ignorancia (isto require, ademais doutras cousas, moita humildade): sei agora que non sei dicir que non, e que isto non é bo para o meu, xa que me resta capacidade e posibilidades. Aprendino porque o sentín no corazón, decateime reflexionando ou o meu corpo díxome: esa dor de costas, esa xaqueca, ese cansazo… ten que ver con isto.
3. CC: continúa o cambio. Fago cousas novas, atrévome, probo, vexo que pasa… son consciente de que estou a comportarme coa competencia que quero, que espero de min… Tengo vertixe, dáme medo, non me atrevo… Tengo “subidón”: atrevinme, superei o medo… Tengo que estar moi enriba da miña mesma, xa que me despisto. Parezo unha condutora novel!
4. IC: a práctica, e a resituación do sistema no que participo, leváronme a “dicir que non” sen tanto esforzo. Está interiorizado, e cando o necesito dicir, non teño que empregar unha enerxía enorme. Son inconsciente da miña competencia. Feito! Agora, a aprender outra cousa… teño enerxía para iso. Cal é o seguinte reto para ser efectiva?

Noutro boletín, seguiremos presentando tipos de aprendizaxe, e suxeitos de aprendizaxe. Ata ese momento, invítote a viaxar á zona de expansión e incorporar a potencia dunha aprendizaxe nova. Ánimo!